O azbeście

Co to jest azbest?

Azbest, to grupa nieorganicznych, metamorficznych minerałów o strukturze włóknistej, któ-re pod względem chemicznym są uwodnionymi krzemianami różnych metali (magnezu, wapnia, sodu, żelaza). Azbesty podzielono umownie na:

azbesty właściwe, wśród których wyróżnia się sześć minerałów azbestowych z grupy serpentynów (chryzotyl) i amfiboli (krokidolit, amozyt, termolit, aktynolit, antofilit), oraz minerały azbestopodobne (attapulgit, sepiolit, talk włóknisty, wollastonit, serpentynit włókni-sty, antygoryt włóknisty oraz zeolity włókniste).

Charakterystyczne cechy azbestu to wysoka wytrzymałość mechaniczna, elastyczność, miękkość, sprężystość, możliwość przędzenia, lekkość, odporność na działanie czynników chemicznych i biologicznych, niskie przewodnictwo cieplne i elektryczne, mrozoodporność, a przede wszystkim duża odporność na działanie wysokich temperatur i niepalność.

Zastosowanie

Azbest znajduje zastosowanie w ponad 3000 technologii (głównie budownictwo, energety-ka, transport, przemysł chemiczny, hutnictwo, metalurgia i przemysł ceramiczny), przy czym naj-częściej wykorzystywany jest chryzotyl (azbest biały), rzadziej krokidolit (azbest niebieski) i amozyt (azbest brązowy), a w najmniejszych ilościach antofilit. Wyróżnia się kilka głównych grup produktów zawierających azbest:

• wyroby budowlane azbestowo-cementowe (eternit) – płyty dekarskie płaskie i faliste.
  wyroby termoizolacyjne – izolacja kotłów parowych, bojlerów, wymienników ciepła, przewo-dów rurowych, chłodni.
• wyroby ogniotrwałe – tkaniny ognioodporne, np. kurtyny teatralne i koce gaśnicze.
• wyroby uszczelniające – płyty i uszczelki azbestowo-kauczukowe.
• wyroby elektroizolacyjne – izolacja instalacji elektrycznych.
• wyroby izolacji akustycznej – tkaniny wygłuszające hałas.
• wyroby miękkie (łamliwe, kruche) o gęstości < 1000 kg/m3 – charakteryzują się dużym pro-centowym udziałem azbestu (ponad 20%) i małym udziałem spoiwa, przez co łatwo ulegają uszkodzeniom, powodując duże emisje pyłu azbestowego, a tym samym bardziej szkodliwe dla zdrowia (np. wyroby tkane i przędzone, płaszcze azbestowo-gipsowe, płyty i tektury miękkie, płytki podłogowe PCW, elementy uszczelkowe sprzętu AGD),

wyroby twarde (niekruche, sztywne) o gęstości > 1000 kg/m3 – wyroby powszechnie stosowa-ne w budownictwie, o niskiej procentowej zawartości minerałów azbestowych (poniżej 20%) i wysokiej zawartości spoiwa (np. cementu), dzięki czemu bardzo trwałe i emitujące małe ilości pyłu azbestowego (głównie w wyniku obróbki mechanicznej), a tym samym mniej groźne dla zdrowia (np. płyty płaskie i faliste azbestowo-cementowe, rury azbestowo-cementowe, elementy konstrukcji wielokondygnacyjnych, przewody kominowe, zsypy).

Wpływ na człowieka

Włókna azbestu trafiają do organizmu głównie drogą oddechową, z wdychanym powietrzem, i w niewielkim tylko stopniu przez skórę i z układu pokarmowego.
Właściwości chorobotwórcze włókien azbestowych zależą od takich czynników jak rodzaj azbestu, wymiary i kształt włókien, ich stężenie, czas ekspozycji organizmu na ich działanie, a także efektywność biologicznych mechanizmów oczyszczania układu oddechowego oraz ewentualnego wpływu innych toksyn. Wszystkie rodzaje azbestu są niebezpieczne dla zdrowia ale za najniebezpieczniejszy uważa się azbest krokidolitowy, ze względu na mechanizm rozdrabniania jego włókien, ich rozmiary oraz trwałość w warunkach fizjologicznych.
Narażenie na pył azbestowy może być przyczyną następujących chorób układu
oddechowego:

• pylica azbestowa (azbestoza) – zwłóknienie tkanki płucnej, będące nieuleczalną chorobą za-wodową występującą u osób narażonych na długotrwałe narażenie na wysokie stężenia pyłu azbestowego prowadzącą do niewydolności oddechowej,
• łagodne zmiany opłucnowe – występują pod postacią zgrubień, blaszek lub blizn będących skutkiem zwłóknienia tkanki płucnej, rak płuca – najczęściej występujący nowotwór złośliwy powodowany przez azbest,
• rak oskrzela, międzybłoniak opłucnej – rzadko występujący nowotwór złośliwy spowodowany długotrwa-łym narażeniem nawet na nie duże stężenia włókien azbestu,przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli.

Podejrzewa się, że azbest może być również przyczyną takich schorzeń jak nowotwory krtani, żołądka i jelit, trzustki, jajnika, czy chłoniaki.

Postępowanie z wyrobami zawierającymi azbest

Użytkowanie wyrobów zawierających azbest dopuszczone jest do dnia 31 grudnia 2032 r., przy czym uwzględniony musi być okres upływu gwarancji producenta oraz pozytywna ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania tych wyrobów.

Właściciele, użytkownicy wieczyści i zarządcy budynków mają obowiązek zinwentaryzowania i dokonywania kontroli stanu wyrobów zawierających azbest i oceny możliwości ich dalszego bezpiecznego użytkowania. Ocena taka może kwalifikować dany wyrób do jego usunięcia i zastąpienia bezpiecznym zamiennikiem (sztuczne włókna mineralne) lub jego zabezpieczenia, poprzez szczelną zabudowę lub pokrycie azbestu szczelną powłoką. Do sfinansowania wymienionych działań zobowiązany jest właściciel obiektu. Jeden egzemplarz sporządzonej oceny należy przekazać właściwemu organowi nadzoru budowlanego. Właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości zobowiązany jest również zgłaszać prace polegające na zabezpieczeniu lub usuwaniu azbestu do właściwego organu administracji architektoniczno-budowlanej.